Traumasensitieve begeleiding van mensen met dementie

Mensen met dementie verliezen vaak het vermogen om herinneringen, emoties en prikkels op dezelfde manier te verwerken als voorheen. Dit kan ertoe leiden dat trauma's, die misschien jarenlang onderdrukt of verwerkt leken, opnieuw de kop opsteken.

Trauma's kunnen variëren van ingrijpende gebeurtenissen zoals oorlogservaringen, verlies van dierbaren of (seksuele) mishandeling. Maar ook schijnbaar minder opvallende, maar levensbepalende ervaringen zoals verlies van autonomie of langdurige eenzaamheid. Deze ervaringen kunnen diepe sporen achterlaten die, zeker bij dementie, op onverwachte momenten weer aan de oppervlakte komen. Dit kan verschillende gevolgen hebben:

1. Herbeleving van trauma's

Trauma’s kunnen in de vorm van herbelevingen terugkeren. Situaties, geluiden, geuren of aanrakingen kunnen onbewust herinneringen aan trauma's oproepen, wat kan leiden tot angst, agressie of verstarring.

2. Onvermogen om emoties te reguleren

Mensen met dementie hebben vaak moeite om hun emoties te begrijpen en te beheersen. Trauma's brengen intense emoties met zich mee, zoals angst, woede of verdriet. Als de persoon deze emoties niet kan plaatsen of hanteren, kan dat zich uiten in probleemgedrag zoals schreeuwen, slaan, lopen of terugtrekken.

3. Triggers in de omgeving

Dagelijkse, onschuldige gebeurtenissen of handelingen in een zorginstelling kunnen trauma's activeren. Bijvoorbeeld:

Iemand uitkleden om te kunnen verzorgen kan bij een slachtoffer van mishandeling herinneringen aan misbruik oproepen.

Een flinke regenbui kan herinneringen of beelden oproepen van een watersnoodramp.

Het geluid van voetstappen in de gang kan herinneringen van marcherende soldaten uit de oorlog oproepen.

4. Verlies van controle en veiligheid

Trauma's hebben vaak te maken met een verlies van controle of een gevoel van onveiligheid. Mensen met dementie ervaren door hun ziekte opnieuw een verlies van autonomie en oriëntatie, wat dit gevoel van onveiligheid kan versterken. Dit kan zich uiten in wantrouwen, weigering van zorg, of zelfs fysieke agressie.

5. Effect op relaties met zorgverleners

Zorgverleners reageren op het gedrag van de cliënten. Wanneer dit gedrag een vervelend gevoel oproept, kunnen zorgverleners bang, boos, geïrriteerd of kortaf gaan reageren op de client.

Dit kan weer een negatieve invloed hebben op hoe de cliënt reageert op de zorgverleners. Als een zorgverlener bijvoorbeeld een bepaalde toon of houding aanneemt die de cliënt associeert met een eerdere traumatische ervaring, kan dit leiden tot vijandigheid of angst.

Zorgverlener en cliënt beïnvloeden elkaar negatief, waardoor onbegrepen gedrag alleen maar toeneemt.

Praktische voorbeelden van probleemgedrag door trauma:

• Agressie: Bij het uitvoeren van bepaalde handelingen die als bedreigend worden ervaren.
• Terugtrekgedrag: Vermijden van sociale interactie of zorgmomenten door angst.
• Onrust, aanklampen of dwalen: Zoekend gedrag dat voortkomt uit een gevoel van onveiligheid.
• Herhaald roepen of huilen: Uitingen van innerlijke spanning die niet kunnen worden verklaard of verwerkt.

Het begrijpen van de link tussen trauma en probleemgedrag is essentieel om dit gedrag te voorkomen of te verminderen.

Wat is traumasensitief begeleiden?

Het betekent dat zorgverleners signalen van trauma herkennen, de omgeving aanpassen om hertraumatisering te voorkomen en cliënten ondersteunen vanuit een basis van veiligheid en vertrouwen. Dit vraagt om een houding van empathie, begrip en bewustzijn van de impact die trauma heeft op het gedrag en welzijn van de cliënt.

Waarom is traumasensitief begeleiden belangrijk?

Bij mensen met dementie zijn de gebruikelijke cognitieve en emotionele copingmechanismen vaak aangetast. Daardoor kunnen ze gevoelens van angst, boosheid of verdriet minder goed verwerken, wat kan leiden tot escalaties in gedrag of gevoelens van onveiligheid. Trauma's die in het verleden zijn weggestopt, kunnen door de dementie opnieuw aan de oppervlakte komen, vaak zonder dat de persoon zelf begrijpt wat er gebeurt.

De impact van traumasensitief begeleiden

Traumasensitief begeleiden kan bijdragen aan meer rust en welzijn bij cliënten met dementie. Door aandacht te hebben voor het unieke levensverhaal en de mogelijke impact van trauma’s, voelt de cliënt zich meer gehoord en begrepen. Dit heeft niet alleen positieve effecten op zijn gedrag en emotionele gesteldheid, maar ook op het werkplezier van zorgverleners, die minder vaak te maken krijgen met spanningen of conflicten.

In een zorginstelling is traumasensitief werken geen extra taak, maar een essentieel onderdeel van belevingsgerichte zorg. Het vraagt om een houding waarin empathie, geduld en samenwerking centraal staan, zodat mensen met dementie kunnen leven in een omgeving die hen ondersteunt in plaats van overprikkelt. Dat is waar ware zorg begint.

Na het volgen van de training Traumasensitief Begeleiden kun je:

• Het gevoel van veiligheid en vertrouwen bevorderen
• De cliënt meer controle laten ervaren over zijn dagelijks leven
• Beter omgaan met emoties van je cliënt en jezelf
• Triggers voorkomen
• Optimaal samenwerken met je cliënt, diens naasten en je collega’s

Hiermee geef je cliënten meer rust, begrip en een hogere kwaliteit van leven. Ontdek de impact van jouw begeleiding!

• Locatie: Nunspeet
• Data: 12, 19 en 26 mei 2025
• Tijd: 9.30u – 16.00u
• Aantal deelnemers: 6-10
• Prijs: €499,- excl. BTW

Wil je de training met je hele team volgen? Neem dan contact op over de mogelijkheden op jouw locatie.

Schrijf je vandaag in en transformeer jouw zorgbenadering!